Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu

Kino już od przeszło wieku dostarcza nam fantastycznych wrażeń. Które filmy z tego ogromnego światowego repertuaru zasługują na miano najlepszych tytułów wszech czasów? Oto nasz ranking.

nasze opinie
Krzysztof "Krzyslewy" Lewandowski 1 grudnia 2022
18
Źrodło fot. Praca mieszana, źródła: Parasite, reż. Joon-ho Bong, CJ Entertainment 2019, 2001: Odyseja Kosmiczna, reż. Stanley Kubrick, MGM 1968
i

Stworzenie rankingu przedstawiającego najlepsze filmy wszech czasów to bardzo trudne zadanie. Kino obrodziło w wiele arcydzieł, które z powodzeniem mogłyby zagościć na takiej liście. Zawsze znajdzie się ktoś, kto na samym szczycie widziałby inne produkcje – gusta są różne.

Na samą zawartość zestawienia oraz kolejność pozycji miały wpływ różne czynniki. Po pierwsze – moje, autorskie wybory. Od tego się nie da uciec, nikt nie podpisałby się pod rankingiem, który stoi w zupełnej sprzeczności wobec jego filmowych doświadczeń. Po drugie – status danej produkcji na świecie, jej niesłabnąca aktualność czy kultowość. Przy czym nie brakuje tutaj również nowości, mogących stać się klasykami dopiero w przyszłości. Po trzecie – głosowanie wewnątrzredakcyjne, które posłużyło jako sugestia dotycząca kolejności poszczególnych pozycji. Tak powstał niniejszy ranking. Oto najlepsze filmy wszech czasów.

20. Hiroszima, moja miłość (Hiroshima, mon amour)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #1
  1. Rok produkcji: 1959
  2. Gatunek: dramat, romans
  3. Gdzie obejrzeć: niedostępny w serwisach VoD

Tematyka II wojny światowej nieraz znajdowała się w centrum zainteresowania filmowych twórców. Spośród nich najbardziej wyróżnia się francusko-japoński reprezentant Nowej Fali, który opowiada o doświadczeniach wojennych w wyróżniający się sposób. Bazą fabularną jest tutaj romans dwojga bohaterów, a my możemy ujrzeć tragiczne wydarzenia z różnych perspektyw, wchodząc w psychikę postaci, poznając ich losy i emocje (nawet te wyrażone milczeniem). Melodramatyczny wątek uzupełnia dokumentalny element dotyczący zrzucenia bomby na Hiroszimę (zresztą, co ciekawe, początkowo ten film miał być dokumentem).

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Hiroszima, moja miłość

19. Lighthouse (The Lighthouse)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #2
  1. Rok produkcji: 2019
  2. Gatunek: dramat, fantasy, horror, thriller
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, CHILI

Surrealistyczny i obłędny aktorsko horror. Między dwójką bohaterów iskrzy, toczy się walka o dominację, a jednocześnie do głosu coraz bardziej dochodzą różne dziwne wydarzenia. Czy to umysł płata osobliwe figle? Nie wiadomo. Zanurzony w mitologii greckiej i grozie Lovecrafta film o szaleństwie, męskości i relacji Boga z człowiekiem nie daje jasnych odpowiedzi.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Lighthouse

18. Zielony Rycerz. Green Knight (The Green Knight)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #3
  1. Rok produkcji: 2021
  2. Gatunek: dramat, fantasy, przygodowy
  3. Gdzie obejrzeć: Canal+, Player, Polsat Box Go, Pod Baranami

David Lowery wziął poemat rycerski i stworzył z niego opowieść o dojrzewaniu. To artystyczne fantasy pokazujące człowieczy los. Surrealistyczna fabuła przedstawia losy młodego sir Gawaina, którego szumne ideały zostają wystawione na próbę. Dokonuje się niezwykła konfrontacja doskonałych wyobrażeń ze znacznie mniej doskonałą prawdą. Genialne ukazanie sztuki wyborów i ponoszenia ich konsekwencji. Szkoda, że gatunek fantasy częściej nie służy poruszaniu tak ważkich i uniwersalnych tematów.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Zielony Rycerz. Green Knight

17. Pulp Fiction

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #4
  1. Rok produkcji: 1994
  2. Gatunek: kryminał, thriller
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, Premiery Canal+, CHILI, Viaplay

Quentin Tarantino to mistrz dialogów. Tego filmu rewelacyjnie się słucha – ma ekspresyjne słownictwo oraz naturalny i wyrazisty humor. Amerykański twórca wziął gangsterską tematykę i przerobił ją na własną modłę. Sceny i teksty z tej produkcji obrosły kultem, są cytowane na całym świecie, a komizm polegający m.in. na nieprzewidywalnym absurdzie to szalona jazda, na którą każdy powinien się wybrać. I miejmy nadzieję, że przy tym nie ubrudzi auta.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Pulp Fiction

16. Wielkie piękno (La grande bellezza)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #5
  1. Rok produkcji: 2013
  2. Gatunek: dramat, komedia
  3. Gdzie obejrzeć: Nowe Horyzonty, Pod Baranami, Moje Kino

„W życiu jest drama z komedią” – napisał niegdyś Cyprian Kamil Norwid. Wielkie piękno potwierdza tę myśl, łącząc elementy absurdalne, śmieszne z dramatycznymi. Wraz z doświadczonym, starzejącym się już dziennikarzem przemierzamy Rzym, miasto historii i snobistycznej elity. Szukamy zaś tego nieuchwytnego pierwiastka, jakim jest piękno. Zewnętrzne? Duchowe? Kolejną z warstw jest osobisty wątek protagonisty, powracającego wspomnieniami do dawno utraconej miłości.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Wielkie piękno

15. Obywatel Kane (Citizen Kane)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #6
  1. Rok produkcji: 1941
  2. Gatunek: dramat
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, Play Now

To film, który jest bodaj najczęściej wskazywany jako najwybitniejszy w historii. Złożoność i nieszablonowość scenariusza są tutaj jednym z kluczy do wielkości. Historia zaczyna się śmiercią głównego bohatera, aby potem prześledzić jego całe życie w poszukiwaniu odpowiedzi na jedno pytanie – czemu ostatnim słowem protagonisty była „Różyczka”? Dzieło Orsona Wellesa ukazuje wielką jednostkę i to, co może się za nią skrywać, a także staje naprzeciwko mitowi o amerykańskim śnie.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Obywatel Kane

14. Siedmiu samurajów (Shichinin no samurai)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #7
  1. Rok produkcji: 1954
  2. Gatunek: dramat
  3. Gdzie obejrzeć: niedostępny w serwisach VoD

Akira Kurosawa to największy reprezentant kina samurajskiego. W Siedmiu samurajach przedstawia epicką historię o roninach, którzy podejmują się ochrony wioski przed najeźdźcami. Samuraj to taki kowboj – uznali niektórzy twórcy i w efekcie opowieść przeniesiono na Dziki Zachód pod tytułem Siedmiu wspaniałych. Jednak to zdecydowanie samurajski oryginał pokazał najwyższą klasę, a przy tym pozwala poznać inną od naszej kulturę.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Siedmiu samurajów

13. Obcy – 8. pasażer „Nostromo” (Alien)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #8
  1. Rok produkcji: 1979
  2. Gatunek: sci-fi, horror
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, CHILI, Disney+, Loomi

Obce życie, być może gdzieś istniejące w kosmosie, fascynuje zarówno naukowców, jak i filmowych twórców. Nie ma jednak filmu z bardziej gęstą, mroczną atmosferą, pokazującego grozę, jaką może nieść kosmita, od Obcego – 8. pasażera „Nostromo”. Tę produkcję ogląda się z dreszczem, ekscytacją i strachem, zwłaszcza gdy czyni się to po raz pierwszy. Walka o przetrwanie została nakręcona z dbałością o szczegóły, a poczucie zagrożenia jest odpowiednio intensyfikowanie. Przewodnią rolę zaś pełni nie napakowany samiec, tylko Ellen Ripley – jedna z reprezentantek twardych, silnych protagonistek.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Obcy – 8. Pasażer „Nostromo”

12. Łowca androidów (Blade Runner)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #9
  1. Rok produkcji: 1982
  2. Gatunek: sci-fi, thriller, dramat
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, Canal+, CHILI, Player, Play Now

Oszałamiające technicznie, mroczne SF. Od pierwszej sceny otacza nas duszny, cyberpunkowy klimat, wyzierający z efektów specjalnych (które wcale się nie zestarzały!), scenografii, muzyki czy kreacji świata. Seans hipnotyzuje, a tematyka buntu androidów i rodzących się w nich uczuć została potraktowana z dużą dozą melancholii. Fabuła ma otwarte zakończenie i pozwala na różne odczytania – m.in. dzięki bogatej symbolice filmu. Do wzbudzania zachwytu przyczynia się również noirowy charakter, wszak wraz z bohaterem prowadzimy intrygujące, pełne sekretów śledztwo.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Łowca androidów

11. Czas Apokalipsy (Apocalypse Now)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #10
  1. Rok produkcji: 1979
  2. Gatunek: dramat, wojenny
  3. Gdzie obejrzeć: iTunes

Jądro ciemności Josepha Conrada umieszczone w świecie wietnamskiej wojny. Ten pacyfistyczny film przedstawia grozę konfliktu, który doprowadza do wyniszczenia ludzkiej psychiki. Ogromne wrażenie robi podróż do piekła, bo tak trzeba nazwać obrany przez bohatera kurs, wymagający wkraczania w kolejne kręgi człowieczego obłędu. Czas Apokalipsy nie bierze jeńców i w odróżnieniu od innych przedstawicieli wojennego gatunku podchodzi do swojej tematyki w artystyczny, ambitny sposób, a w dodatku pozwala całkowicie zanurzyć się w głąb jądra ciemności.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Czas Apokalipsy

10. Parasite (Gi-saeng-chung)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #11
  1. Rok produkcji: 2019
  2. Gatunek: dramat, komedia, thriller
  3. Gdzie obejrzeć: Canal+, Nowe Horyzonty, Pod Banami, Moje Kino

Jeden z najnowszych filmów obecnych w rankingu – koreański komediodramat, który skutecznie gra widzowi na nosie. Bawi się naszymi oczekiwaniami, korzysta z różnych konwencji (m.in. heist movie) i zawsze robi to z największą elegancją i zręcznością, niczym pięknie ubrany dżentelmen obdarzony cyrkowym talentem. Skrywa się za tym bolesna i nadal aktualna diagnoza o nierówności społecznej i konsekwencjach, jakie mogą z niej wynikać. Żyjące w dostatku elity a pogardzani biedni. Motyw niby znany, ale czy wyciągane są z niego odpowiednie wnioski?

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Parasite

9. Ziemia obiecana

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #12
  1. Rok produkcji: 1974
  2. Gatunek: dramat
  3. Gdzie obejrzeć: WFDiF

Wielka ekranizacja wielkiej klasyki. Andrzej Wajda na przykładzie trzech bohaterów różnych narodowości przedstawia pogoń za pieniądzem i krytykę kapitalizmu. I z jakim rozmachem tego dokonuje! Proszę państwa, ten film się smakuje – ma fascynujące postacie, pomiędzy którymi są fascynujące relacje! Całość emocjonuje, chwilami bawi inteligentnym humorem, a realizm miesza niemal z szaleństwem. Do tego wprost boska muzyka Wojciecha Kilara!

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Ziemia obiecana

8. Ojciec chrzestny (The Godfather)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #13
  1. Rok produkcji: 1972
  2. Gatunek: dramat, kryminał
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, Canal+, CHILI, Viaplay

Legenda kina gangsterskiego. Niepodważalne arcydzieło przedstawiające rodzinną mafię z twardymi zasadami. Epicki rozmach, kunszt, wybitne aktorstwo, status prawdopodobnie najbardziej kultowego filmu w historii – to i wiele więcej można przypisać epopei opowiadającej o przestępczym imperium i przejmowaniu dziedzictwa. W porównaniu do książkowego pierwowzoru skrócono pełen zwrotów akcji materiał, który dzięki temu stał się bardziej skondensowany.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Ojciec chrzestny

7. Psychoza (Psycho)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #14
  1. Rok produkcji: 1960
  2. Gatunek: thriller, dramat, psychologiczny, horror,
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, CHILI

Alfred Hitchcock to ikona światowego kina. Nawet jeśli ktoś nie oglądał Psychozy, prawdopodobnie kojarzy słynną scenę pod prysznicem. To właściwie film prekursorski – trzymający w napięciu dreszczowiec, zaskakujący zwrotem akcji i przedstawieniem jednego z bohaterów. Tym dziełem zapoczątkowano thrillery psychologiczne, które powstają po dziś dzień. Jednak najpierw musiał pojawić się pewien angielski twórca, tzw. mistrz suspensu, ze swoją szokującą Psychozą.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Psychoza

6. Osiem i pół (8 1/2)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #15
  1. Rok produkcji: 1963
  2. Gatunek: dramat
  3. Gdzie obejrzeć: TVP VOD

Włoskie kino to oczywiście Federico Fellini! Osiem i pół to opus magnum wspomnianego twórcy, które budzi zachwyt swoją wielowarstwowością. Opowieść jest snuta na kilku płaszczyznach – od fantazji, przez prawdziwą rzeczywistość, po fikcję. To ułożenie skutkuje również bogactwem epitetów, jakimi można obsypać produkcję. To dramat psychologiczny (przeanalizujcie sobie protagonistę, jego życie, charakter, relacje z kobietami), lecz także metafizyczny i ironiczny.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Osiem i pół

5. 2001: Odyseja kosmiczna (2001: A Space Odyssey)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #16
  1. Rok produkcji: 1968
  2. Gatunek: sci-fi
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV, Canal+, HBO Max, Player, Play Now

Audiowizualny majstersztyk. Stanley Kubrick celebruje długie sceny w najwybitniejszym filmie SF wszech czasów. 2001: Odyseja kosmiczna po dziś dzień – mimo że dysponujemy coraz nowszymi technologiami – robi kolosalne wrażenie ukazywaniem niezbadanego, niemożliwego do ogarnięcia rozumiem kosmosu. Nie powstało nic lepszego technicznie, jeśli chodzi o fantastykę, a scenariusz podlega różnym interpretacjom.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. 2001: Odyseja kosmiczna

4. Dobry, zły i brzydki (Il buono, il brutto, il cattivo)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #17
  1. Rok produkcji: 1966
  2. Gatunek: western
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV

Trzecia odsłona Trylogii dolarowej uchodzi za najlepszą. To western w najpiękniejszej postaci. Każde ujęcie w tym filmie buduje rozmach i wielką opowieść, która stanowi esencję tego gatunku. Trzygodzinny seans ogląda się jednym tchem, Sergio Leone przeszedł samego siebie, a Clint Eastwood na zawsze pozostanie najbardziej charyzmatycznym mężczyzną Dzikiego Zachodu. Obraz dopełnia genialna muzyka Ennio Morricone.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Dobry, zły i brzydki

3. Rękopis znaleziony w Saragossie

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #18
  1. Rok produkcji: 1964
  2. Gatunek: fantasy, przygodowy, kostiumowy, poetycki
  3. Gdzie obejrzeć: niedostępny w serwisach VoD

Polski akcent w rankingu miałby szansę trafić nawet na najwyższe miejsce, ale zdaje się, że jego znaczenie za granicą nie jest aż tak wielkie. Nie można jednak Rękopisowi znalezionemu w Saragossie umniejszać. Do zachwytów nad nim przyznawał się Martin Scorsese i David Lynch. To absolutne arcydzieło opowieści szkatułkowej, co prawda oddające tylko w części labirynt, jaki stworzył Jan Potocki w oryginale, ale na język kinowy nie dało się tego przenieść lepiej. Docenić należy złożoność fabuły, wymieszanie humoru z gotycką grozą oraz rozmach, z jakim stworzono to trzygodzinne widowisko.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Rękopis znaleziony w Saragossie

2. Persona

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #19
  1. Rok produkcji: 1966
  2. Gatunek: dramat, psychologiczny
  3. Gdzie obejrzeć: Nowe Horyzonty

Psychika ludzka jest bardzo skomplikowanym zagadnieniem. Wyróżniamy gatunek filmów psychologicznych, które starają się ten temat zgłębić i filmowymi sposobami przedstawić. Ingmar Bergman w Personie zrobił to po mistrzowsku. Jego dzieło umyka prostym, jednoznacznym interpretacjom, jest trudne w oglądaniu i przedstawia zadziwiające załamanie tożsamościowe. To pozycja eksperymentalna i awangardowa, a jej szwedzki twórca postarał się o przesunięcie granicy w przedstawianiu rzeczy nieprzedstawialnych.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Persona

1. Dwunastu gniewnych ludzi (12 Angry Men)

Najlepsze filmy wszech czasów - to jest 20 filmów, które polecam każdemu - ilustracja #20
  1. Rok produkcji: 1957
  2. Gatunek: dramat
  3. Gdzie obejrzeć: Apple TV

Film zamknięty w jednym pomieszczeniu i w zupełności oparty na dialogu. Jak spektakl teatralny z najlepszymi aktorami – trzyma w napięciu i prowadzi widza przez fascynującą dyskusję sądową na temat winy oskarżonego. Ten dramat to wielkie klasyczne kino, przedstawiające potęgę argumentacji (i słowa ogółem) oraz relatywizm prawdy. To dzieło dopracowane i spełnione w każdym względzie, praktycznie niepodlegające upływowi czasu – nieśmiertelne.

Czytaj o tym filmie w naszej encyklopedii:

  1. Dwunastu gniewnych ludzi

Pozostałe miejsca:

21. Chungking Express (Chung hing sam lam)

22. Powiększenie (Blowup)

23. Forrest Gump

24. Siedem (Seven)

25. Matrix (The Matrix)

26. Życie jest piękne (La vita e bella)

27. Lista Schindlera (Schindler's List)

28. Chłopcy z ferajny (Goodfellas)

29. Casablanca

30. Taksówkarz (Taxi Driver)

31. Bunt (Jôi-uchi: Hairyô tsuma shimatsu)

32. Bulwar Zachodzącego Słońca (Sunset Boulevard)

33. Żyć własnym życiem (Vivre sa vie: Film en douze tableau)

34. Skazani na Shawshank (The Shawshank Redemption)

35. Lot nad kukułczym gniazdem (One Flew Over the Cuckoo's Nest)

36. Mroczny Rycerz (The Dark Knight)

37. Coś (The Thing)

38. Piknik pod Wiszącą Skałą (Picnic at Hanging Rock)

39. Człowiek z blizną (Scarface)

40. Milczenie owiec (The Silence of the Lambs)

41. Trzy billboardy za Ebbing, Missouri (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri)

42. Gwiezdne wojny: Imperium kontratakuje (Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back)

43. Władca Pierścieni: Dwie wieże (The Lord of the Rings: The Two Towers)

44. Toy Story

45. Mullholand Drive (Mulholland Dr.)

46. Adwokat diabła (The Devil's Advocate)

47. Zimna wojna

48. Terminator 2: Dzień sądu (Terminator 2: Judgment Day)

49. Nieoszlifowane diamenty (Uncut Gems)

50. Mad Max: Na drodze gniewu (Mad Max: Fury Road)

Krzysztof "Krzyslewy" Lewandowski

Krzysztof "Krzyslewy" Lewandowski

Studiował dziennikarstwo, filologię polską i psychologię realizowane na UKSW, UW i SWPS. Tam napisał m.in. pracę dyplomową poświęconą współczesnej roli czarno-białego kina. W GRYOnline.pl pracuje od sierpnia 2021 roku. Pisze artykuły oraz recenzje gier, filmów i seriali, a od lipca 2023 roku zajmuje stanowisko specjalisty ds. kreowania treści w dziale Paid Products. Jest autorem artykułu naukowego „Dynamika internetu a zachowania językowe" opublikowanego w książce „Relacje w cyberprzestrzeni”. Współtworzył słownik nazw miejscowych warszawskiej dzielnicy Wawer. Próbował sił z wierszami, ale w przyszłości wolałby napisać powieść. Pisanie w sieci zaczął na portalu GameExe.pl w wieku 14 lat. Najpierw recenzował książki, ale na tym nie poprzestał i na różnych portalach internetowych oceniał gry, filmy, seriale czy komiksy. Najbardziej podobają mu się motywy surrealistyczne i gry RPG.

Terrifier 3 - kiedy horror trafi do streamingu?

Terrifier 3 - kiedy horror trafi do streamingu?

Najlepsze horrory i czarne komedie na Halloween na Netflixie w 2024 roku

Najlepsze horrory i czarne komedie na Halloween na Netflixie w 2024 roku

„Komuś nie spodobał się scenariusz”. Twórcę Krzyku, Wesa Cravena, tak „zdenerwowała” jedna sytuacja, że w napisach końcowych umieścił złośliwe podziękowania

„Komuś nie spodobał się scenariusz”. Twórcę Krzyku, Wesa Cravena, tak „zdenerwowała” jedna sytuacja, że w napisach końcowych umieścił złośliwe podziękowania

Terrifier 4 - czy powstanie kolejny horror o morderczym klaunie? Damien Leone zapowiada „epickie zamknięcie” sagi

Terrifier 4 - czy powstanie kolejny horror o morderczym klaunie? Damien Leone zapowiada „epickie zamknięcie” sagi

Terrifier 3 - czy jest scena po napisach?

Terrifier 3 - czy jest scena po napisach?