Orson Welles

Orson Welles był amerykańskim aktorem i reżyserem, urodzonym w maju 1915 roku w Kenoshy w stanie Wisconsin. Należał on do dość dobrze sytuowanej rodziny. Nie oznaczało to jednak, że dzieciństwo Orsona należało do najłatwiejszych. Jego rodzice szybko się rozeszli. Matka zmarła, gdy Welles miał dziewięć lat, natomiast ojciec, wynalazca popularnej lampki rowerowej, popadł w alkoholizm. W młodości Orson był bardzo blisko kultury. Wysyłano go chociażby na prywatne kolonie artystyczne, gdzie miał okazję zaprzyjaźnić się z dziećmi arystokracji. Podróżował także po świecie razem se swoim ojcem. Jego edukacja była dość mocno przerywana. W końcu trafił do szkoły prywatnej Todd Seminary for Boys, gdzie dzięki swojemu nauczycielowi, Rogerowi Hillowi, zaczął rozwijać swoje umiejętności teatralne i radiowe. Gdy miał 15 lat, zmarł jego ojciec. W 1931 roku, po zakończeniu nauki w Todd Seminary for Boys, Orson otrzymał stypendium na Harvardzie. Zamiast tego jednak zajął się podróżowaniem i przez krótki czas studiowaniem malarstwa w Art Institute of Chicago. Podczas swoich odwiedzin w Irlandii wszedł do jednego z teatrów i podał się za gwiazdę Broadwayu. Mimo początkowych wątpliwości, na przesłuchaniu wypadł tak przekonująco, że otrzymał angaż. Tak rozpoczęła się jego kariera aktorska, na razie na europejskich deskach teatralnych. Opracowywał również własne przedstawienia i oddawał się pisarstwu. W końcu jednak powrócił do USA, gdzie nadal występował przed publicznością w rozmaitych przedstawieniach. W 1934 roku rozpoczął także pracę w radiu, a niedługo później nakręcił swój pierwszy film krótkometrażowy - The Hearts of Age. Jego status i rozpoznawalność w świecie kultury coraz bardziej rosły. Między innymi założył swoją własną grupę teatralną, Mercury Theatre, a także produkował słuchowiska radiowe, z których najsłynniejszym była Wojna światów z 1938 roku na podstawie prozy H. G. Wellsa. Produkcja ta została zrealizowana w taki sposób, że do złudzenia przypominała prawdziwe audycje radiowe. W konsekwencji część widzów uznała, że Ziemia faktycznie stała się celem ataku obcych istot, co wywołało pewne zamieszanie (choć nie tak duże jak głosi legenda, którą obrosło to słuchowisko). W końcu jego sława dotarła do Hollywood. W 1939 roku ówczesny szef wytwórni RKO Radio Pictures, George Schaefer, zaoferował Wellesowi niezwykle lukratywny kontrakt na nakręcenie dwóch filmów z ogromną swobodą twórczą. Porozumienie to było wówczas krytykowane i wyśmiewane. Już pierwszy film Wellesa potwierdził jednak, że Schaefer miał rację. Obywatel Kane okazał się bowiem ogromnym sukcesem i rewolucjonizującym kino i do dziś jest uważany za jeden z najlepszych filmów w historii. W późniejszych latach spod jego ręki wyszły również takie filmy, jak Wspaniałość Ambersonów, Intruz, Dama z Szanghaju, Makbet, Czarna magia, Otello, Dotyk zła, Proces czy Gwiazda Południa. Równolegle Welles poświęcał się aktorstwu. Wystąpił m.in. w Dziwnych losach Jane Eyre, Trzecim człowieku, Moby Dicku, Korzeniach niebios, Bitwie pod Austerlitz, Oto jest głowa zdrajcy, Królu Edypie, Waterloo, Paragrafie 22, Wyspie skarbów, Motylek oraz Kochać i być kochanym. Zmarł w październiku 1985 roku w Los Angeles na atak serca.